ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ 81- JOHN WILLIAMS, «ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΑΚΕΛΑΡΗ», μετάφραση Αθηνά Δημητριάδου, εκδόσεις GUTENBERG (σειρά ALDINA)
Στην εξαιρετικής αισθητικής και περιεχομένου σειρά ALDINA που σχεδίασε για λογαριασμό των εκδόσεων Gutenberg ο Δημήτρης Αρμάος, κυκλοφορήθηκε το τρίτο βιβλίο του εξαιρετικού Αμερικανού συγγραφέα John Williams «Το πέρασμα του Μακελάρη», σε μετάφραση Αθηνάς Δημητριάδου. Ήδη κυκλοφορούν ο συγκλονιστικός «Στόουνερ» και ο «Αύγουστος», ένα μυθιστόρημα για την ακαδημαϊκή κοινότητα και την δυσκολία καλλιέργειας γνήσιων σχέσεων το πρώτο, ένα ιστορικό μυθιστόρημα με βάση τις επιστολές του επιτελείου του Οκταβιανού Αυγούστου το δεύτερο, μέσα από τις οποίες αποτυπώνεται το μεγαλείο μιας ευφυΐας, αλλά και η μοναξιά ενός ανθρώπου που γράφει ιστορία, αλλά που δεν μπορεί τελικά να ευτυχήσει το δεύτερο.
«Το πέρασμα του Μακελάρη» είναι ένα μυθιστόρημα που παραξενεύει τον ανυποψίαστο αναγνώστη, καθώς αναφέρεται στην Αμερική του 1880, στην Αμερική μετά τον εμφύλιο, στο είδος που ο κινηματογράφος έκανε γνωστό ως western. Κι όμως, δεν είναι πιστολίδι, Ινδιάνοι, καουμπόηδες, σερίφηδες και καταζητούμενοι το περιεχόμενό του. Είναι ένα συγκλονιστικά προφητικό βιβλίο για την σχέση του ανθρώπου ε την φύση, θα λέγαμε ένα μυθιστόρημα που χωρίς να κάνει κήρυγμα οικολογικό, περιγράφει με σκληρότητα, αλλά και αυθεντικότητα την ανθρώπινη απληστία που καταστρέφει χωρίς νόημα την φύση, το «αμερικάνικο όνειρο» του πλούτου και της επιτυχίας με κάθε κόστος, αλλά και την τιμωρία που η φύση και η μεταβλητότητα του πολιτιστικού προτύπου επιβάλλουν στον καταστροφέα άνθρωπο.
Εκφραστής του αμερικάνικου ονείρου ο Μίλερ, κυνηγός βουβαλιών, με σκοπό να πουλήσει τα τομάρια τους σε μια κοινωνία που τα φοράει χωρίς ουσιαστικό λόγο, καθώς και διατηρούν μια άσχημη μυρωδιά, ανεπεξέργαστα, και καθώς θα μπορούσε ο άνθρωπος να χρησιμοποιήσει άλλα δέρματα, χωρίς να σκοτώνει, να μακελεύει κυριολεκτικά ζώα που δεν χρειάζεται να έχουν τέτοια τύχη. Ο Μίλερ θα βρει στο πρόσωπο του Γουίλ Άντριους, ενός νέου που αναζητεί την ταυτότητά του, έναν ανέλπιστο χρηματοδότη του κυνηγιού των βουβαλιών. Ο Άντριους θέλει να ξεφύγει από την πλήξη της οικογένειας στην οποία μεγάλωσε, ενός προτεστάντη πάστορα που το μόνο που γνωρίζει καλά είναι το κήρυγμα, όπως επίσης και να βρει στην φύση ό,τι δεν μπορούν να του δώσουν τα βιβλία. Ο Williams περιγράφει το όνειρο του ανθρώπου να ξαναγυρίσει στον κόσμο της φύσης, στην ηρεμία του τοπίου, στην απαλλαγή από σχέσεις που δεν έχουν νόημα, να νικήσει ένα αίσθημα εκμηδενισμού και ματαιότητας που τον διακατέχει ακόμη και την στιγμή του πιο μεγάλου θριάμβου, στην αρχέγονη ομορφιά του τοπίου και της πραγματικότητας που δεν απαιτεί, αλλά προσφέρει την συνύπαρξη, χωρίς κακία και συμφέρον. Συμπρωταγωνιστεί ο Τσάρλι Χοτζ, ο οδηγός του κάρου, ένας ανάπηρος σωματικά θρησκόληπτος άνθρωπος, εκφραστής μιας προνεωτερικής αντίληψης για τον κόσμο, αυτής του ότι τα πάντα είναι μάταια, ότι ο άνθρωπος πρέπει να πληρώσει για τις αμαρτίες του, ότι επειδή είμαστε αδύναμοι να πάρουμε την ζωή στα χέρια μας, ακόμη και την σχέση μας με τον Θεό, η μοίρα μας είναι το ποτό, η αυτολύπηση και αυτοεγκατάλειψη και ο θάνατος ως αυτοτιμωρία. Τους ήρωες συνοδεύουν ο Φρεντ Σνάιντερ, ο γδάρτης των βουβαλιών, ο οποίος δεν δένεται με τίποτα στην ζωή του, αλλά κοιτά να περνά καλά, ένας ηδονιστής ο οποίος ειρωνεύεται τους πάντες, έχει θεό τον εαυτό του, κι ενώ είναι δουλευταράς, παραμένει ανικανοποίητος. Ο Μακντόναλντ, έμπορος τομαριών, ο οποίος ζει μία πεζή ζωή, με μόνο όνειρό του να περνά τον χρόνο του βγάζοντας χρήματα, χωρίς να γνωρίζει τι να τα κάνει, απλά να τα έχει, τυπικό πρότυπο του καπιταλιστή που η ζωή του δεν έχει άλλο νόημα από το χρήμα και την εργασία, εικόνα ενός πολιτισμού του παρόντος αιώνος. Τέλος, η Φρανσίν, μία πόρνη η οποία ερωτεύεται τον Άντριους για την αγνότητα της ψυχής του και η οποία μέσα στην διαφθορά του επαγγέλματός της παραμένει ένας άνθρωπος που αναζητεί την αγάπη, ακριβώς γιατί ξέρει πως ούτε το χρήμα ούτε η ηδονή γενούν ευτυχία.
Ο Williams θα τολμήσει να περιγράψει έναν κόσμο στον οποίο μόλις το αμερικανικό όνειρο του Μίλερ εκπληρωθεί θα φανεί η αρχαιοελληνική όψη αυτού που ονομάζουμε «ύβρις». Ο Μίλερ μακελεύει αλύπητα τα βουβάλια σε ένα πέρασμα που μόνο ο ίδιος γνώριζε, χωρίς να μπορεί να τα πουλήσει άμεσα. Σαν τον άφρονα πλούσιο σωρεύει τομάρια, για να ξαναέρθει και δεύτερη ή και τρίτη φορά για να τα μεταφέρει στην αγορά της πόλης την επόμενη άνοιξη. Η «τίσις» όμως είναι άμεση. Ο στρατηγός χειμώνας θα αποκλείσει την συντροφιά στο βουνό. Και το ορμητικό νερό του ποταμού την άνοιξη θα καταπιεί τα βουβαλοτόμαρα, μαζί με τα όνειρα των πρωταγωνιστών. Και όταν επιστρέψουν στην πόλη θα διαπιστώσουν ότι η μόδα έχει αλλάξει. Ότι όσα συσσώρευσαν δεν έχουν καμία αξία. Η καταστροφή της φύσης δεν είχε κανέναν νόημα τελικά. Κι εκεί όλοι θα βρεθούν μπροστά στον εαυτό τους, στο «τίποτά» του ο καθένας, στον θάνατο που περιμένει αυτόν που δεν αγαπά. Μόνο ο Άντριους θα προσπαθήσει φεύγοντας να βρει ένα αλλιώτικο νόημα, έχοντας καταλάβει τι δεν δίνει ευτυχία, αλλά και όντας αδύναμος να βρει στην αγάπη της Φρανσίν το νόημα που θα κρατήσει για πάντα.
Εξαιρετικό ταξίδι στον πολιτισμό μας το μυθιστόρημα του Williams, ενός συγγραφέα που αποκαλύπτει με την πένα του αυτό που μας λείπει: ένα νόημα ζωής που περνά από τον άλλον, για μας και από τον Θεό!
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
9 Οκτωβρίου 2021
