ΡΕΜΒΑΣΜΟΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ
Μία από τις πιο ωραίες πηγές της πνευματικής μας παράδοσης είναι το τελευταίο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης “Σοφία Σολομώντος”. Ο συγγραφέας του το έγραψε στα ελληνικά, αποδίδοντας συμβουλές του μεγάλου βασιλιά Σολομώντα προς τους συμπατριώτες του Ιουδαίους για το πώς μπορούν να προχωρήσουν την ζωή τους με την σοφία του Θεού, που υπερβαίνει οποιαδήποτε άλλη σοφία του κόσμου τούτου. Σε μία από τις πιο όμορφες αναφορές ο σοφός αναφέρει ότι ο “ρεμβασμός επιθυμίας μεταλλεύει νουν άκακον” (Σοφ. Σολ. 4, 12). Η επιθυμία που οδηγεί σε ρεμβασμό, σε περιπλάνηση τον άνθρωπο, που την καθιστά νόημα της ζωής του, κάνει ακόμη και τον νου που είναι άκακος να αποκτά άλλο μέταλλο, άλλη νοοτροπία.
Η φράση αυτή είναι ενδεικτική του τι συμβαίνει στην προσωπική μας παιδεία στον σύγχρονο κόσμο. Ο πολιτισμός μας είναι στηριγμένος στον ρεμβασμό της επιθυμίας. Ενώ η επιθυμία μάς έχει δοθεί ως δώρο από τον Θεό, για να οδηγούμαστε στην αγάπη, στην καλοσύνη, στην αναζήτηση του προσώπου του άλλου, στον αγώνα για να καλλιεργήσουμε τα χαρίσματά μας, ζώντας σε έναν πολιτισμό που την θεοποιεί και την κάνει να είναι χωρίς όρια, η επιθυμία σήμερα γίνεται το κλειδί που γεννά ανάγκες. Μόνο που αυτές δεν έχουν να κάνουν με το μοίρασμα της καρδιάς, με την καλλιέργεια, με την συνέπεια λόγων και έργων, με την ένταξή μας στο σύνολο, αλλά με την δίψα για ευχαρίστηση, η οποία ταυτίζεται με την χαρά. Η επιθυμία στρέφεται προς τα υλικά αγαθά. Στρέφεται προς την θέαση και βίωση των ηδονών. Στρέφεται προς την χρήση του άλλου ως αντικειμένου. Στρέφεται προς την πρόκληση για να μας θαυμάσουν, ακόμη κι αν αυτό που είμαστε και δείχνουμε είναι μόνο ένα εγώ χωρίς νόημα ζωής, αγάπης, αιωνιότητας.
Και μεταλλεύεται ο νους μας από τον ρεμβασμό της επιθυμίας, ακόμη κι αν είναι αρχικά άκακος. Αυτό το βλέπουμε στα παιδιά, τα οποία εύκολα χτίζουν έναν κόσμο δικαιωματισμού. Δεν αναλαμβάνουν ευθύνες, αλλά έχουν πάντοτε εύκολη μια δικαιολογία για ό,τι κάνουν. Γίνονται μικροί τύραννοι και οδηγούν αυτά τους γονείς. Παίζουν έτσι το παιχνίδι του καταναλωτισμού που γεννά ανάγκες άλλες από τις σημαντικές. Αρνούνται να δούνε, όπως και οι μεγάλοι, ότι είμαστε πλασμένοι για να αγαπούμε και για να μοιραζόμαστε. Η τηλεόραση και το Διαδίκτυο εκπαιδεύουν στον ρεμβασμό της επιθυμίας. που γίνεται εξάρτηση. Και το κακό, από επιλογή, γίνεται ανάγκη.
Η πνευματική μας παράδοση δεν θεωρεί τον άνθρωπο πλασμένο από τον Θεό για το κακό, την φθορά, τον θάνατο. Θεωρεί το κακό οντολογικώς ανύπαρκτο, αποτέλεσμα αμαρτίας, αποτυχίας και αστοχίας του ανθρώπου να ζήσει με τον Θεό και τον τρόπο του, επιλογή αυτοθέωσης, συνέπεια της απουσίας του πνεύματος μαθητείας και ταπεινότητας. Εκπαιδευόμαστε όμως στο κακό, όταν ο νους μας, ο ηγεμών, δεν βρίσκεται σε νήψη. Όταν δηλαδή είναι σκορπισμένος εδώ κι εκεί, όταν η επιθυμία δεν νοηματοδοτείται στην αγάπη και στην δημιουργικότητα, αλλά μένει στο επίπεδο της ευχαρίστησης, η οποία, χωρίς να είναι πάντοτε κακή, μας εγκλωβίζει στην αυτάρκεια του “να περνώ καλά”, χωρίς να νοιάζομαι για τον άλλο, χωρίς να μπαίνω στην θέση του, χωρίς να ομορφαίνω την ζωή μου και την ζωή του με την συνύπαρξη που ξεκινά από την επιθυμία για το ωραίο και το αυθεντικό.
Όλα είναι θέμα παιδείας Θεού.
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Δημοσιεύθηκε στην “Ορθόδοξη Αλήθεια”
στο φύλλο της Τετάρτης 2 Αυγούστου 2023
