“ΓΙΑΤΙ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ, ΚΥΡΙΕ ΓΙΩΣΑΦΑΤ;”
ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ 104- «ΓΙΑΤΙ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ, ΚΥΡΙΕ ΓΙΩΣΑΦΑΤ;- Ο ψυχίατρος Ματθαίος Γιωσαφάτ απαντά στην Βίκυ Φλέσσα», εκδόσεις ΑΡΜΟΣ
Διαβάζοντας την συνέντευξη- ποταμό του Ματθαίου Γιωσαφάτ στην Βίκυ Φλέσσα, σε ένα αλλιώτικο ΣΤΑ ΑΚΡΑ, όχι τηλεοπτικό, αλλά εκδοτικό, που κυκλοφορήθηκε από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ λίγο καιρό πριν ο κορυφαίος ψυχίατρος φύγει από την ζωή, δεν μπορείς παρά να υποκλιθείς στην γνώση, στην αγάπη για τον άνθρωπο και την αλήθεια, αλλά και στην ειλικρίνεια με την οποία ο σπουδαίος αυτός επιστήμονας μάς έδωσε την ευκαιρία να κοιτάξουμε τον εαυτό μας, το ασυνείδητό μας, το βάθος της ψυχής μας. Ταυτόχρονα, δεν μπορείς παρά να πεις ότι ο άνθρωπος αυτός, υπερασπιζόμενος την επιστήμη του, δεν αφήνει εύκολα περιθώριο για μία άλλου είδους θέαση της ζωής: ότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνος του, αυτός και ο εαυτός του, να παλέψει με τις δυνάμεις της ενόρμησης, του θανάτου και του έρωτα, της κτητικότητας και της καταστροφικότητας, αλλά και της δίψας για κοινωνία. Ο ίδιος, στην τελευταία ενότητα του βιβλίου, που περιλαμβάνει το ερώτημα για την ύπαρξη του Θεού, με ευστροφία αφήνει το θέμα ανοιχτό, λέγοντας ότι «μόνο αν είσαι ηλίθιος είσαι απολύτως σίγουρος ότι δεν υπάρχει Θεός» (σελ. 338). Βλέπει όμως κάποιος την ζημιά που κάνει, ιδίως σε ανθρώπους που έχουν σκέψη και προβληματισμό, η μετατροπή της πίστης σε θρησκεία, σε ιδεολογία φανατισμού, η οποία δεν επιτρέπει τον διάλογο με τον κόσμο. Άραγε, όσοι εξακολουθούν, ανεξαρτήτως θέσης στην Εκκλησία, να λειτουργούν με τις βεβαιότητές τους, μη αφήνοντας περιθώριο διαλόγου και κάνοντας τους πολλούς να αισθάνονται ότι εδώ δεν υπάρχει ελευθερία, πόσο καλά θα πρέπει να αισθάνονται; Είναι τελικά η πίστη μόνο για τους εκλεκτούς ή τους παραδοσιολάτρες ή χρειάζεται να φανεί η οδός της αγάπης που αγκαλιάζει κάθε κριτικό νου, τον καθέναν που αναζητεί πέρα από την τυπολατρία και τον φόβο της κόλασης της την αλήθεια;
Ας μείνουμε όμως στο εξαιρετικό βιβλίο, το οποίο οφείλει πολλά και στην δημοσιογράφο Βίκυ Φλέσσα, η οποία είναι ένας πολύ καλλιεργημένος άνθρωπος, από τους λίγους πλέον στην ελληνική τηλεόραση με παιδεία, επίγνωση και αναζήτηση. Ο Γιωσαφάτ, εκτός από την υπεράσπιση της ψυχανάλυσης, για την οποία επισημαίνει την ανάγκη για πολλή εκπαίδευση σ’ αυτήν και επικρίνει όσους δηλώνουν ψυχαναλυτές, θεραπευτές και συμβούλους ζωής ελαφρά τη καρδία (δεν ξέρω τι θα έλεγε και για πολλούς από εμάς τους πνευματικούς που έχουμε αυτοχριστεί ως σωτήρες και θεραπευτές των ανθρώπων και μάλιστα, σε ζητήματα που δεν έχουν καμία σχέση με την αποστολή μας, με πρόσφατο θλιβερό παράδειγμα το αντιεμβολιαστικό μένος), δείχνει το πώς σημαδεύει τον άνθρωπο η βρεφική και πρώτη παιδική ηλικία.
Ο Γιωσαφάτ είναι κάθετος για την αξία της καλής σχέσης των γονέων μεταξύ τους, για την ανάγκη η μητέρα να δείξει αγάπη και στοργή στο πρώτο έτος της ηλικίας του παιδιού, ενώ και οι δύο γονείς, με όπλο την αγάπη τους ο ένας για τον άλλον, να μεγαλώσουν παιδιά όσο το δυνατόν υγιέστερα ψυχικά. Είναι ξεκάθαρα υπέρ του γάμου. Δεν θέλει να πάρει θέση για την τεκνοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια, σε πείσμα όλου του συστήματος που θεωρεί όχι μόνο δικαίωμα αλλά και φυσική κατάσταση κάτι τέτοιο. Τολμά να χαρακτηρίσει «τοξική μήτρα» για τα παιδιά το Διαδίκτυο και το διαρκές και ανεξέλεγκτο σερφάρισμα σ’ αυτό, καθώς το θεωρεί συχνά ως κοπρόλακκο και την επιδειξιομανία φωτογραφιών, ρούχων, εδεσμάτων, διακοπών ως παλινδρόμηση στο φαλλικό στάδιο επιδείξεως. Επισημαίνει την ανάγκη για αυθεντική επικοινωνία. Παράλληλα, δείχνει ότι στην εποχή μας τα αγόρια είναι πολύ φοβικά, με μία από τις αιτίες την υπερπροστασία από τις μητέρες τους, ενώ τα κορίτσια πολύ επιθετικά στις σχέσεις, στην προσπάθειά τους να κρύψουν την βαθύτερη ανάγκη για αγάπη και ασφάλεια. Δείχνει τις ταυτίσεις με τους γονείς, ακολουθώντας την φροϋδική ερμηνεία της ψυχής μας. Δεν φοβάται να παρουσιάσει τον δικό του ψυχικό κόσμο, πώς διαμορφώθηκε, ποια ήταν η δική του σχέση με τους γονείς του, αποπνέοντας ένα άρωμα ελευθερίας, με υπέρβαση των όποιων ενοχών.
Αυτό όμως που μάς εντυπωσιάζει είναι το γεγονός ότι επισημαίνει μία μεγάλη αλήθεια: πως ο πολιτισμός μας έχει καταργήσει το ΥΠΕΡΕΓΩ. Άνθρωπος χωρίς «πρέπει» δεν μπορεί να πορευτεί υγιώς στην ζωή. Είναι άλλο η ψυχική καταπίεση και οι κανόνες που λειτουργούν αποτρεπτικά στο να χαρεί ο άνθρωπος, φορτώνοντάς τον με ενοχές που δεν έχουν να κάνουμε όμως με την φύση μας, και άλλο η κατάργηση των ορίων, το «όλα επιτρέπονται». Για τον Γιωσαφάτ το κλειδί παραμένει η αγάπη, το νοιάξιμο, η αποδοχή του άλλου, η ανθεκτικότητα στις κρίσεις, η κατανόησή του. Γι’ αυτό και δεν είναι υπέρ της λογικής ότι τα πάντα είναι σεξ και απόλαυση.
Δεν είναι απαραίτητο ότι θα συμφωνήσουμε μαζί του. Μπορούμε όμως χωρίς φόβο να ομολογήσουμε ότι ο άνθρωπος έχει να παλέψει με πολλά στην ψυχική του υπόσταση, τα οποία επηρεάζουν την ζωή του. Εμείς νιώθουμε ότι δεν είμαστε μόνοι μας, καθώς πιστεύουμε στην βοήθεια του Θεού στην δύναμη της κοινότητας της Εκκλησίας, στην ασκητικότητα της παράδοσής μας. Ο τελικός προορισμός μας όμως, για να έχει νόημα η ζωή, περνά από την αγάπη. Εδώ συναντιόμαστε με έναν σπουδαίο επιστήμονα. Η ευχή μας είναι να βρήκε τον Θεό και να αναπαύθηκε. Όπως και να έχει όμως, μας άφησε αφορμές για να συζητούμε και να βλέπουμε τον κόσμο με περισσότερη πληρότητα.
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
28 Οκτωβρίου 2022
