ΝΤΙΚΕΝΣ, “Ο ΖΟΦΕΡΟΣ ΟΙΚΟΣ”

ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ 23- ΚΑΡΟΛΟΣ ΝΤΙΚΕΝΣ, «Ο ΖΟΦΕΡΟΣ ΟΙΚΟΣ», ΜΤΦΡ. ΚΛΑΙΡΗ ΠΑΠΑΜΙΧΑΗΛ,  ΕΚΔΟΣΕΙΣ GUTENBERG

Διαβάσαμε το μυθιστόρημα του Τσαρλς Ντίκενς «Ο Ζοφερός Οίκος» (The Bleak House), σε μία πραγματικά μνημειώδη έκδοση από τον οίκο Gutenberg, σε μετάφραση – κατόρθωμα της Κλαίρης Παπαμιχαήλ. Πρωτοδημοσιεύθηκε το 1852/1853 στην Αγγλία, στην Βικτωριανή εποχή. Ο συγγραφέας είναι γνωστός για βιβλία του που τον έχουν περιορίσει στην παιδική λογοτεχνία, όπως η «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία», ο  « Όλιβερ Τουίστ», ο «Δαβίδ Κόπερφιλντ», οι «Μεγάλες Προσδοκίες». Εξαιρετικά μυθιστορήματα, τα οποία όμως δεν επιτρέπουν στους αναγνώστες του Ντίκενς να συνειδητοποιήσουν ότι εκτός από μεγάλος λογοτέχνης ο συγγραφέας είναι ένας εξαιρετικός σχολιαστής της κοινωνικής πραγματικότητας στην Βικτωριανή Αγγλία, αλλά και στην Ευρώπη που βιώνει την βιομηχανική επανάσταση, τις ιδέες του Διαφωτισμού, την κυριαρχία της αστικής τάξης, την άνοδο του βιοτικού επιπέδου, χωρίς όμως να μπορεί να λύσει μία σειρά τεράστιων προβλημάτων όχι μόνο για τότε, αλλά και για σήμερα.

Τέτοια είναι η φτώχεια, η εκμετάλλευση των αδύναμων από τους ισχυρούς, η θέση των παιδιών στην κοινωνία που δεν επιτρέπει μεγάλη κινητικότητα, ο ξεπεσμός της αριστοκρατίας και η αντικατάστασή της από μία νέα κοινωνική τάξη η οποία ξεπηδά από τη θεσμική διαχείριση της εξουσίας όπως προκύπτει από την κοινοβουλευτική δημοκρατία (πολιτικοί, δικαστές, δικηγόροι, παρατρεχάμενοι, αστυνομικοί, κρατικοί γραφειοκράτες), όπου το όριο ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα, στην δικαιοσύνη και την αδικία, το ατομικό και το συλλογικό είναι πάντοτε προς την πλευρά του δυνατού και των όσων τον ακολουθούν

Κλειδί όμως του μυθιστορήματος, το οποίο είναι συναρπαστικό , με αστυνομικές προεκτάσεις, είναι οι ανθρώπινες σχέσεις. Ο συγγραφέας είναι ένας καταπληκτικός ψυχογράφος.  Δείχνει την ποιότητα, την γύμνια, τις μεταπτώσεις, τα κίνητρα, το αληθινό και το ψεύτικο των ηρώων του χωρίς να αφήνει κανέναν και καμία που να μην αναπτύσσει επαρκέστατα, ακόμη και τους πιο ασήμαντους για την δράση. Κεντρικό πρόσωπο η Έστερ, μία αγία θα μπορούσαμε να πούμε, η οποία διαπνέεται από τις αξίες του καθήκοντος, της αφοσίωσης, της προσφοράς, της ταπείνωσης, της συγχωρητικότητας, της αγάπης η οποία νικά κάθε εμπάθεια. Κοντά της  ο κύριος Τζάρννταϊς, ένας αγνός άνθρωπος, εκφραστής του ρομαντικού ήθος της τότε αστικής τάξης, με γνώμονα την τιμή, τον σεβασμό, την αξιοπρέπεια, την τρυφερή αγάπη, την διακριτική αλήθεια. Γύρω τους παρουσιάζεται μία σειρά χαρακτήρων που ο Ντίκενς αναπτύσσει κεντώντας τα πρόσωπά τους:  η Έϊντα, ο Ρίτσαρντ, ο κύριος Τάλγκιχορν, ο επιθεωρητής Μπάκετ, ο ανθρωπιστής γιατρός Γούντκορτ, ο σερ Λέστερ και η τραγική ηρωίδα Λαίδη Ντέντλοκ, ο νεαρός αλητάκος Τζο, που αποτυπώνει την φτώχεια και την κοινωνική περιθωριοποίηση της εποχής που δεν μπορεί όμως να καταβάλει την καλοσύνη, η υπέροχη γριά Φλάιτ με τα πουλιά της, ο Σκίμπολ,ο γέρος Σμόλγουϊντ, ο κύριος Τέρβιντροπ, η κυρία Τζέλιμπι και ο πάστορας Τσάντμπαντ, πέντε εκφραστές του κοινωνικού παρασιτισμού εκείνης αλλά και κάθε εποχής. Περιρρέουσα  ατμόσφαιρα  το δικαστικό και πολιτικό σύστημα. Το ένα γεννά δουλειές για λογαριασμό του, εκμεταλλευόμενο την ασάφεια του νόμου και την απουσία κοινωνικού ελέγχου. Το άλλο στηριγμένο στην οικογενειοκρατία, στην μικρότητα, στην διαμάχη περί όνου σκιάς και σε μία εξουσία η οποία στηρίζει τον παρασιτισμό, χωρίς να αφήνει περιθώριο σ’  αυτά που ονομάζουμε διακονία των πολλών και παιδαγωγία του λαού να αναπτυχθούν.

Πολλές οι σελίδες του κειμένου.  Δεν πλήττεις όμως ούτε στιγμή. Η λογοτεχνικότητά του εκπληκτική. Αλλά και η κοινωνική και χαρακτηρολογική περιγραφή μας φέρνει συνεχώς στην Ελλάδα όχι του 19^ου αιώνα μόνο, αλλά και του 20ού και του 21^ου. Την Ελλάδα του παρασιτισμού των δανεικών. Της οκνηρίας. Της ανεντιμότητας στις σχέσεις. Της διαχειριστικής και όχι οραματικής πολιτικής.  «Ο Ζοφερός Οίκος», όπου κρύβονται τα πάθη, τα μυστικά, ο ανατολικός άνεμος όπως λέει ο κύριος Τζάρννταϊς, χρειάζεται την καλοσύνη, την ταπεινότητα και την αγάπη μιας Έστερ. Μπορεί να μη φτάνουν αυτές οι αρετές να αλλάξουν την κοινωνία. Αλλάζουν όμως φωτίζοντας όσους συναναστρέφονται με τέτοια πρόσωπα. Ευθύνη του καθενός μας να γίνουμε κι ας μας απογοητεύουν συνεχώς οι ταγοί μας.

Σας το συστήνουμε ανεπιφύλακτα. Καυστικό χιούμορ, μεγάλη λογοτεχνική ικανότητα στην περιγραφή, αγωνία, μυστήριο, κυνηγητό, έρωτας, ανθρωπιά και αγάπη από την πένα ενός πολύ μεγάλου συγγραφέα!

π. Θ.Μ.