Η ΚΡΕΙΤΤΩΝ ΑΛΛΟΙΩΣΙΣ
«Δεῦτε νῦν τήν κρείττονα ἀλλοιωθέντες ἀλλοίωσιν, ούρανόφρονες σήμερον, Χριστῷ συμμορφούμενοι εὐσεβῶς καί γῆθεν, ἐφ’ ὑψηλοτάτην τῶν ἀρετῶν περιωπήν ἀνενεχθέντες, ἀγαλλιώμεθα. Δι’ οἶκτον γάρ, τόν ἄμορφον μεταμορφούμενος ἄνθρωπον, ἐν Θαβώρ κατελάμπρυνεν ὁ Σωτήρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν»(ἀπό τά στιχηρά τοῦ Μικροῦ ἐσπερινοῦ τῆς ἑορτῆς τῆς Μεταμορφώσεως, σέ ἦχο δ’)
«Ελάτε τώρα, αφού αλλοιωθούμε την ανώτερη αλλοίωση και γίνουμε σήμερα άνθρωποι που φρονούμε τα ουράνια, ας πάρουμε κι εμείς μορφή όμοια με τον Χριστό, με ευσέβεια στις καρδιές μας και από τα γήινα αφού φέρουμε την ζωή μας στην κορυφή των αρετών, ας χαιρόμαστε με αγαλλίαση. Διότι από ευσπλαχνία ο Σωτήρας των ψυχών μας, αφού μεταμόρφωσε τον άνθρωπο που είχε χάσει την μορφή του, τον καταλάμπρυνε στο όρος Θαβώρ».
Στην εκκλησιαστική μας παράδοση η εορτή της Μεταμορφώσεως του Κυρίου υπομιμνήσκει δύο μεγάλες αλήθειες: η πρώτη ότι ο Χριστός προσέλαβε την ανθρώπινη φύση όχι για να την καταργήσει, αλλά για να την επαναφέρει στο αρχαίον κάλλος, δηλαδή στον σκοπό για τον οποίο πλάστηκε από τον Τριαδικό Θεό, την θέωση και την αγιότητα, και η δεύτερη ότι αυτός ο δρόμος θέλει συμπόρευση με τον Χριστό, θέλει την δική μας συνέργεια, την δική μας συνάνοδο στο όρος Θαβώρ, δηλαδή στον τρόπο της Εκκλησίας. Ο Χριστός είναι θεατός από τον άνθρωπο και, μάλιστα, εν τω ακτίστω φωτί Του, διά του οποίου βιώνουμε την παρουσία Του ως γλυκασμό, χαρά και ανακαίνιση. Μπορεί αυτές οι θεολογικές προσεγγίσεις να μοιάζουν ξένες στον άνθρωπο της εποχής μας, να μοιάζουν μια γλώσσα ξύλινη, βγαλμένη από μιαν άλλη πραγματικότητα, απρόσιτη σε έναν κόσμο που βλέπει την ζωή με τα μάτια του παρόντος, όμως μήπως οι άγιοι κάθε εποχής δεν έμοιαζαν ξένοι στην βαθιά πραγματικότητα του καιρού τους, στην απόρριψη των πολλών, στα μαρτύρια του αίματος ή της συνειδήσεως στα οποία υποβάλλονταν, στην πορεία μιας καθημερινότητας όπου η σχέση με τον Θεό ήταν σημαντική αλλά όχι η κύρια της ζωής;
Δεν είναι η Μεταμόρφωση γιορτή μόνο των μοναχών, παρότι στα μοναστήρια την τιμούν ιδιαίτερα, για τον λόγο ότι οι μοναχοί και οι μοναχές παλεύουν να ζήσουν τον θεϊκό έρωτα, να βγάλουν φτερά πνευματικά και να συναντήσουν διά της προσευχής τον Λυτρωτή Κύριο. Η Μεταμόρφωση είναι γιορτή όλων των πιστών, αρκεί, εκτός από τα καθιερωμένα έθιμα και τον λειτουργικό τρόπο της Εκκλησίας, να θελήσουμε να εντρυφήσουμε σε ορισμένα σημεία της και να κατανοήσουμε αλήθειες που πηγάζουν από αυτήν.
Η Μεταμόρφωση είναι «κρείττων αλλοίωσις». Αλλοίωση δεν σημαίνει παραχάραξη, παραποίηση, αλλαγή προς το χειρότερο, όπως έχει επικρατήσει να νοείται η λέξη. Αλλοίωση σημαίνει επανεύρεση της αληθινής μας ταυτότητας, του αληθινού μας προορισμού, που είναι άλλος σε σχέση με την τάση μας να παραμένουμε στην πεδιάδα του κόσμου τούτου και να μην ανεβαίνουμε στο όρος του Κυρίου. Στην πραγματικότητα παραχάραξη του αληθινού μας προορισμού είναι ο τρόπος ζωής μας, ο προσανατολισμένος στο εδώ και στο σήμερα. Διά της Μεταμορφώσεως ο Χριστός μάς δείχνει ότι η δόξα την οποία προσέδωσε στην ανθρώπινη φύση διά της προσλήψεώς της από τον Ίδιο είναι η αυθεντική αλλοίωσή της. Γινόμαστε άλλοι όχι ως προς το πρόσωπο, αλλά ως προς τον τρόπο ζωής μας. Γινόμαστε άλλοι αρνούμενοι τα πάθη, το συμφέρον, την ματαιοδοξία, την αποδοχή της προσωρινότητας ως του νοήματος ζωής. Γινόμαστε άλλοι αντιστεκόμενοι διά της αγάπης και της αλήθειας στις ψευδαισθήσεις ευτυχίας που ο κόσμος τούτος χαράζει. Γινόμαστε άλλοι διά της κοινωνίας με τον Χριστό που μας οδηγεί στην αιωνιότητα της συνάντησης, της ουρανίου τραπέζης, της χαράς του θείου φωτός, της βεβαιότητας ότι η αγάπη του Θεού ουδέποτε εκπίπτει.
Η Μεταμόρφωση είναι «φρόνησις των ουρανίων». Είναι απόφασή μας να ξεφύγουμε από τα «γήθεν» που μας κατατρώγουν τον χρόνο όχι μόνο τον εξωτερικό, αλλά και τον εσωτερικό, γεμίζοντάς τον με λογισμούς παροντικούς, συχνά εμπάθειας, άρνησης του Θεού, άρνησης της πρόνοιας και της αγάπης Του, άρνησης και του πλησίον μας. Ο ουρανόφρων άνθρωπος απλώνει τα χέρια του στον Θεό και ζητά από Αυτόν καθοδήγηση και νόημα. Κρίνει την ζωή, τις περιστάσεις, τα όσα συμβαίνουν με κριτήριο το Ευαγγέλιο. Και ζει την Εκκλησία ως συνάντηση που μας βγάζει από την μοναξιά, τον εγωκεντρισμό, το σκοτάδι τελικά του να μην έχει η ύπαρξή μας προσανατολισμό αιωνιότητας και να λυγίζει ή να παρασύρεται από τα ανθρώπινα.
Η Μεταμόρφωση είναι άνοδος στην «υψηλοτάτην των αρετών περιωπήν». Η λέξη «περιωπή» σημαίνει το κοίταγμα από έναν τόπο που κάνει το μάτι να βλέπει τα πάντα με καθαρότητα και χωρίς ψεγάδι. Αυτό το εξασφαλίζει στον άνθρωπο η αρετή. Για τους αρχαίους αρετή είναι η μεσότητα, ούτε η υπερβολή ούτε η έλλειψη σε κάθε τρόπο, σε κάθε συνήθεια, σε κάθε ψυχική κατάσταση. Για τους χριστιανούς, αρετή είναι η απόφαση του ανθρώπου να εκδιώξει καθετί που τον χωρίζει από τον Θεό και το οποίο πηγάζει από την αυτοθέωση. Αρετή είναι η υπακοή στον Χριστό. Είναι αυτό που έκαναν οι μαθητές, οι οποίοι Τον ακολούθησαν στο Θαβώρ και είδαν την δόξα Του «καθώς ηδύναντο». Αρετή είναι η πίστη ως εμπιστοσύνη στα όσα έχουν δει οι προηγούμενοι από μας, αλλά και στα όσα εμείς βλέπουμε, ακόμη κι αν δεν τα βλέπουμε. Διότι η αγάπη του Θεού είναι η μόνη αναλλοίωτη πραγματικότητα, αν πιστεύουμε. Και την αγάπη του Θεού την βιώνουμε στις χαρές και τις λύπες μας, στην ζωή και στον θάνατο, στην πεποίθηση ότι όλα στην ζωή είναι συνάντηση μαζί Του, από τους ανθρώπους μέχρι τα πράγματα, αρκεί να μην θέλουμε εμείς να κυριαρχούμε σ’ αυτά, αρκεί να νιώθουμε τις ελλείψεις μας και να παλεύουμε εν μετανοία ζητώντας του Κυρίου το έλεος. Αρετή είναι η αγάπη, ως προσευχή, ως συγχώρηση, ως θυσία, ως προσφορά, από τα πιο απλά ως τα πιο δύσκολα.
Η Μεταμόρφωση είναι η μυστική χαρά της Εκκλησίας. Δεν είναι ατομικό γεγονός ή κατόρθωμα. Δίδεται στον πιστό ο οποίος βλέπει το όρος Θαβώρ ως την Εκκλησία, η ζωή της οποίας μάς επιτρέπει να βλέπουμε τον υπόλοιπο κόσμο, τα πεδινά, όχι ως αφορμή έπαρσης ή απόρριψης, αλλά ως καιρό, ευκαιρία να δώσουμε την δική μας καρδιακή άνοδο, την δική μας χαρά για την μετοχή στην δόξα του Χριστού διά των μυστηρίων, ιδίως της θείας ευχαριστίας, σε όλους. Ο Χριστός ζήτησε από τους τρεις μαθητές να επιστρέψουν στον κόσμο και γύρισε μαζί τους. Δεν έμειναν στο Θαβώρ, διότι η κορυφή είναι η τελική μας δωρεά, η τελείωσίς μας, που προϋποθέτει να την γνωρίζουμε, να θέλουμε να την ζήσουμε, όχι όμως και να εγκαταλείψουμε τον αγώνα της αγάπης και της αλήθειας μέσα στον κόσμο. Γι’ αυτό και οι μοναχοί και οι μοναχές προσεύχονται για όλη την ανθρωπότητα και δεν μένουν μόνο στον αγώνα για την δική τους τελείωση.
Να γιατί η Μεταμόρφωση είναι γιορτή όλων μας! Χρόνια πολλά κι ευλογημένα!
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
6 Αυγούστου 2022
Εορτή της Μεταμορφώσεως
