ΕΝΑ ΜΑΚΡΥ ΣΑΒΒΑΤΟ

ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ 106- ΤΖΩΡΤΖ ΣΤΑΪΝΕΡ & ΛΩΡ ΑΝΤΛΕΡ,  “ΕΝΑ ΜΑΚΡΥ ΣΑΒΒΑΤΟ συζητήσεις”, μτφρ. Θάνος Σαμαρτζής, εκδόσεις ΔΩΜΑ

                 Είναι μία εξαιρετική ευκαιρία να διαβάζει κάποιος μία αυτοβιογραφική προσέγγιση ενός από τους κορυφαίους στοχαστές του 20ού αιώνα, του Αυστροεβραίου George Steiner (1929-2020), από τους σημαντικότερους οικουμενικούς στοχαστές  των καιρών μας. Θα αναρωτηθείτε, γιατί να αφιερώσουμε χρόνο σε λόγους ενός αγνώστου για τους πολλούς; Δεν έχουμε ανάγκη από πρότυπα, διατρανώνει η εποχή μας. Οι χριστιανοί, μάλιστα, είμαστε ικανοποιημένοι με τους αγίους και την σωτηρία της ψυχής μας. Έχουμε την δική μας πνευματική τροφή. Δεν μας χρειάζεται τροφή ετερόθρησκου, ο οποίος αφήνει να διαφανεί ότι περισσότερο κλίνει προς την αθεΐα. Κι όμως. Αν λησμονούμε ότι η πνευματική παράδοση της πίστης και της εκκλησιαστικής ζωής ουδέποτε ήταν αποκομμένη από τον κόσμο, τότε είναι σαν να ακρωτηριαζόμαστε ως προς την κλήση μας. Δεν μας κάλεσε ο Θεός να βγούμε από τον κόσμο, αλλά να προφυλασσόμαστε από τον πονηρό, από την αμαρτία, από την άρνηση να παλέψουμε με τις δυνάμεις του κόσμου τούτου και τους ανθρώπους, για να δώσουμε μαρτυρία πίστης. Μας κάλεσε να νικήσουμε τον εαυτό μας, όχι στην προοπτική της υπερηφάνειας για ό,τι πιστεύουμε, αλλά του διαλόγου και της αγάπης με τους πάντες, ώστε να βρούμε δρόμους με τους οποίους ο Θεός μιλά και σε μας και σ’  αυτούς, αφήνοντας μας στην ελευθερία της εκλογής. Η σοφία δεν είναι μόνο κατά Θεόν. Οι Πατέρες της πίστης μας προσλάμβαναν την θύραθεν σοφία, διότι γνώριζαν ότι ζούμε στην ιστορία, στο νυν του κόσμου, για να μιλήσουμε και να ζήσουμε το “πάντοτε” και “αεί”. Στους καιρούς όμως είμαστε αρκετά υποκριτές οι χριστιανοί, αν ισχυριζόμαστε ότι μελετούμε. Μάλλον οπαδοί της εικόνας και του Διαδικτύου είμαστε και γι’  αυτό αρνούμαστε να θρέψουμε τον εαυτό μας, να βρούμε την οδό και για τον άλλον και, τελικά, να αφήσουμε τον Χριστό να μιλήσει στην ζωή μας.

Διαβάσαμε λοιπόν το εξαιρετικό “Ένα μακρύ Σάββατο”, μία σειρά συζητήσεων του Τζωρτζ Στάινερ με την Γαλλίδα δημοσιογράφο Λωρ Αντλέρ, σε μετάφραση Θάνου Σαμαρτζή και καλαίσθητη έκδοση από ον νέο σχετικά εκδοτικό οίκο ΔΩΜΑ.

Ο Στάινερ, μελετητής του Ντοστογιέφσκι και του Τολστόι, οραματιστής μίας Ευρώπης των γραμμάτων, της παιδείας, των ανοιχτών οριζόντων, μελετητής της Βίβλου, αναζητητής νοήματος ζωής, άνθρωπος που ήρθε σε επαφή με τους μεγάλους στοχαστές του 20ού αιώνα, μαθήτευσε κοντά στον Οππενχάιμερ, τον εφευρέτη τη ατομικής βόμβας, και αγάπησε τα αρχαία ελληνικά και τα λατινικά (θλίψη για μας τους νεοέλληνες που τις θεωρούμε νεκρές γλώσσες) τολμά να χαρακτηρίσει την ανθρωπότητα αξιοποιώντας μία εικόνα της εκκλησιαστικής μας παράδοσης: “Πήρα από την Καινή Διαθήκη το σχήμα Παρασκευή- Σάββατο- Κυριακή. Δηλαδή: ο θάνατος του Χριστού την Παρασκευή, το σκοτάδι να απλώνεται πάνω στη γη, το καταπέτασμα του Ναού να σκίζεται στα δύο. Ύστερα η αβεβαιότητα, που για τους πιστούς πρέπει να συνοδευόταν από έναν ανείπωτο τρόμο: η αβεβαιότητα του Σαββάτου όπου δεν συμβαίνει τίποτα, τίποτα δεν κουνιέται. Και τέλος, η  ανάσταση της Κυριακής. Είναι ένα σχήμα απέραντης εκφραστικής δύναμης. Ζούμε την καταστροφή, το μαρτύριο, την αγωνία, κι ύστερα περιμένουμε. Και για πολλούς το Σάββατο δεν θα τελειώσει ποτέ. Ο Μεσσίας δεν θα έρθει και το Σάββατο θα συνεχίσει… Αυτό το Σάββατο του αγνώστου, της χωρίς εγγυήσεις αναμονής, είναι το Σάββατο της Ιστορίας. Υπάρχει σε αυτό το Σάββατο μια μηχανική της απελπισίας- ο φρικτά θανατωμένος και ενταφιασμένος Χριστός- και ταυτόχρονα της ελπίδας. Η απελπισία και η ελπίδα είναι ασφαλώς οι δύο όψεις του νομίσματος, της ανθρώπινης συνθήκης” (σσ. 133-134).

Αυτή η περιγραφή της Ιστορίας μάς κάνει να αναρωτηθούμε τελικά: ελπίζουμε μόνο για τον εαυτό μας, ώστε να σωθούμε και να λάβουμε την δωρεά της αιωνιότητας ή παλεύουμε και για τον κόσμο αυτόν, να νιώσει την ελπίδα της αγάπης, της ανάστασης, της αλλαγής της ζωής, της επίλυσης των μεγάλων προβλημάτων, της ανακούφισης των πολλών, της δικαιοσύνης, της υπέρβασης του κακού; Παλεύουμε γι’  αυτά, αισθανόμενοι, όπως λέει ο Στάινερ, “φιλοξενούμενοι της γης”, “να είμαστε προσκυνητές της φιλοξενίας. Να είμαστε παντού φιλοξενούμενοι και να προσπαθούμε σιγά-σιγά, όσο το επιτρέπουν οι δυνάμεις μας, να κάνουμε τον Άνθρωπο να καταλάβει ότι σ’  αυτήν την γη όλοι φιλοξενούμενοι είμαστε. Να διδάξουμε στους συμπολίτες της ζωής ότι η δύσκολη τέχνη τού να είσαι παντού στο σπίτι σου είναι απαραίτητη. Να συνεισφέρουμε στην κάθε κοινότητα που μας φιλοξενεί. Και όταν έρθει η ώρα, να ετοιμάσουμε τις βαλίτσες μας και να ξαναφύγουμε” (σσ. 29-30).

                Ας φανταστούμε μία Ευρώπη ή έναν κόσμο στον οποίο τα λόγια του Στάινερ θα συναντούσαν την πεποίθηση της Βίβλου ότι “πάροικοι εσμέν” (Εβρ. 11,10) και ότι “ουκ έχομεν ώδε μένουσαν πόλιν, αλλά την μέλλουσαν επιζητούμεν” (Εβρ. 13, 14). Όχι για να παραιτηθούμε από αυτήν την ζωή, προσδοκώντας την αιωνιότητα. Αλλά για να κάνουμε τον κόσμο και τον εαυτό μας, μαζί με τους  πλησίον μας, λίγο καλύτερους από ό,τι βρήκαμε, αλλά και να πορευτούμε με την ελπίδα της συνάντησης με έναν Θεό που θα μας συναναστήσει, επειδή μας αγαπά, καλώντας μας με αγάπη να παλέψουμε κι εμείς. Αυτός για μας είναι ο δρόμος. Και χαιρόμαστε όταν συναντούμε σ’  αυτόν τον δρόμο ανθρώπους σοφούς κατά κόσμον, αναζητητές νοήματος, ακόμη κι αν δεν θεωρούν ότι συνάντησαν τον Θεό.  Εκείνος, άλλωστε, έχει τον τελικό λόγο για όλους μας. Εμείς, το χρέος μας!

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

2 Δεκεμβρίου 2022